‘De essentie van duurzaamheid is de omgeving gébruiken in plaats van vérbruiken’

Lauren van der Meer is kenniswerker bij CROW. Joost Fijneman is daar programmamanager duurzaamheid. Fonds Fysieke Leefomgeving hecht een groot belang aan het thema duurzaamheid. Daarom diepen Lauren en Joost het thema momenteel samen uit. Joost: “Voor mij is de omgeving gébruiken in plaats van vérbruiken de essentie van duurzaamheid.”

Lauren: “Duurzaamheid is de grootste uitdaging, die in de infrawereld lange tijd minder onderkend werd dan wenselijk is. Gelukkig is dat aan het veranderen. Duurzaamheid kan door geen enkel thema overtroefd worden. Het loopt als een groene draad door de leefomgeving en samenleving. Ik heb liever een weg die in bouw en gebruik minder CO₂ uitstoot dan een esthetisch verantwoorde weg.”

Lauren: “Als je bijvoorbeeld een kruispunt wilt herinrichten, kom je als opdrachtgever en opdrachtnemer hoe dan ook voor keuzes te staan. Wordt het een rotonde? Een turborotonde? Of gaan we voor verkeerslichten? Er wordt bij zulke keuzes steeds beter rekening gehouden met impact op het milieu. Denk aan keuzes voor bepaalde circulaire materialen, afwegingen over de verkeerstroom versus luchtkwaliteit en wensen en suggesties van omwonenden op het gebied van duurzaamheid. Het gaat erom de ambities door te zetten naar maatregelen, en dat lukt steeds vaker, maar het kan nog beter.”

Klaar voor 2030
Joost: “Lauren en ik werken aan twee projecten bij CROW. Vanuit CROW moet ons portfolio van kennisproducten en -diensten ‘2030-ready’ zijn. Daarmee refereer ik aan de ambitie van het Rijk om in 2030 zonder uitstoot van broeikasgassen te bouwen. Een hele opgave, want ons portfolio, vaak medegefinancierd door het fonds, bestaat uit duizenden producten en diensten. Ze worden dagelijks gebruikt door duizenden professionals.”

Lauren: “Voor het portfolio geldt dat het over vier jaar volledig duurzaam moet zijn. Dus in 2026 moet het programma afgerond zijn. Dan moet het bijdragen aan de doelstellingen voor 2030. Ons externe project is het programma Duurzaam GWW. Het programma beoogt duurzaamheid tot ‘business as usual’ te maken bij alle GWW-projecten in Nederland in 2030. Daar gaan Joost en ik voor. Eerst stond Joost daar alleen voor aan de lat, inmiddels ben ik hem komen versterken.”

Dashboard Monitoring Duurzaamheid GWW
Lauren: “Het Dashboard Monitoring Duurzaamheid GWW vind ik een mooi concreet voorbeeld van ons werk. Wie in de GWW werkt, kent het woud aan opties voor meting en monitoring van hoe duurzaam je bezig bent. Ook de verschillende manieren van gegevensaanlevering zijn complex.”

Joost: “Met het dashboard ontwikkelen we een eenvoudig instrument, met zes parameters, zoals circulaire grondstoffen en biodiversiteit. De uitkomst wordt uitgedrukt in een milieukostenindicator. Je ziet alle relevante milieueffecten samen in één enkele score in euro’s. Het fonds financiert het dashboard. Later dit jaar volgt een roadshow.”

Lauren: "We zoeken in ons werk nauw aansluiting bij ontwikkelingen en programma’s op regionaal en nationaal niveau. Denk aan de rijksprogramma’s Klimaatneutrale en Circulaire Infrastructuur (KCI) en Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB). Zo gaan we geen zaken dubbel doen. Het fonds raadde ons dat ook aan: gebruik wat er al is en wat relevant is en lever daar een bijdrage aan.”

Joost: “Het mooie van het fonds is dat het een coalition of the willing is. Gezamenlijk geld bij elkaar leggen helpt om dingen te doen die je als individu niet kan doen. De Programmaraad staat dicht op de materie, ze hebben geen ‘kleur’ in de positieve zin van het woord. Het zijn professionals uit dezelfde sector die een zinvolle besteding zoeken voor het geld dat partijen opbrengen via de RAW-afdracht.”

Van ambitie naar maatregelen
Lauren: “Een klimaatneutrale infrastructuur in 2030 is een gigantische uitdaging. We zien dat de sector er steeds meer klaar voor is. Vroeger stuitte je in de GWW nog weleens op weerstand als je het woord duurzaamheid liet vallen. Nu zie je dat het veel meer een voldongen feit is, en iets om sowieso rekening mee te houden. De sector heeft duurzaamheid omarmd kan ik wel zeggen. Nu door om de ambities om te zetten in maatregelen.”

Joost: “Wat soms in de weg staat, is dat er te veel duurzaamheidsinitiatieven zijn in de sector. Dat klinkt tegenstrijdig maar als je heel veel keuzes hebt, weet je nooit wanneer je het goed doet. Ik denk dat het heel belangrijk is: wat is er op dit moment aan instrumentarium en samenwerkingsverbanden en hoe kunnen we dat aan elkaar linken en versterken?”

Joost: “Ik ben tevreden als circulair bouwen de gewoonste zaak van de wereld is. Dat moet de randvoorwaarde zijn.”

Materialen uitwisselen
Lauren: “De verbinding tussen personen en organisaties kan beter. Je hoort nog steeds heel veel praten over duurzaamheid, maar we moeten het ook een keer gaan doen. Zoals onlangs in Zwolle een bijeenkomst over urban mining waarin het hele concept werd toegelicht. Je zou ook gewoon klein en in de praktijk kunnen beginnen om tussen gemeenten materialen uit te wisselen die bij de een van pas komen en die de ander te veel heeft.”

Joost: “We willen gauw het dashboard opleveren. We weten nu al dat het nog meer moet landen bij de kleinere opdrachtgevers, zoals gemeenten. De grotere, zoals Rijkswaterstaat en provincies hebben meer slagkracht om duurzaamheid vorm te geven. Gemeenten zijn kleiner, en hebben minder capaciteit en vaak ook minder kennis. Wat we voor hen doen, moet daarom hapklaar zijn.”

Lauren: “Werk je bij een gemeente en wil je eens sparren over duurzame kennisproducten en -diensten, neem dan vooral contact met mij op via lauren.vandermeer@crow.nl.”