Deelprogramma’s
‘De menselijke factor speelt de hoofdrol bij de bediening van een brug’

Nederland telt duizenden bruggen en sluizen die op een afstand bedienbaar zijn. Door centrale bediening verbetert de doorstroming van de scheepvaart en het wegverkeer. Het brugwachtershuisje en de sluiswachter, al dan niet met klassieke klomphengel, maken steeds vaker plaats voor een bediencentrale die heel ergens anders staat. “Hoewel dat minstens zo veilig of zelfs veiliger is, blijft bruggen en sluizen bedienen mensenwerk”, zegt Erik Boontjes.

Erik is voorzitter van de stuurgroep die werkt aan een landelijke en uniforme richtlijn voor de bediening van beweegbare bruggen. Fonds Fysieke Leefomgeving is medefinancier van deze collectieve kennis, die gratis ter beschikking staat aan alle Nederlandse gemeenten, waterschappen en provincies. Ook het ministerie van IenW en het Kennisberaad Partnerschap Provincies leveren een bijdrage. In het afgelopen jaar ging het in totaal om € 135.000.

Eerste onderwerp: ‘bedienaar’
In Zaanstad werd duidelijk hoe het mis kan gaan met beweegbare bruggen. In reactie op het werk van de Onderzoeksraad voor Veiligheid startte het ministerie daarom een proces op om tot de richtlijn te komen. Erik: “Het eerste onderwerp ervan, ‘bedienaar’, is inmiddels gereed en verkrijgbaar op de website van het CROW. Voor niets. Je hoeft je alleen maar te abonneren op de jaarlicentie.”

Dat de bedienaar het spits afbijt is geen toeval. De menselijke factor speelt de hoofdrol bij de bediening van een brug. Elk ongeval is er een te veel en veiligheid gaat vóór alles. De plek waar vaar- en voertuigen elkaar kruisen moet extra veilig zijn.

“Mensen zijn heel flexibel en adaptief in hun handelen. Maar ze hebben ook hun valkuilen zoals concentratieverlies, afleiding, of blinde vlekken door routine”, zegt Jouke Rypkema. Samen met Guido te Brake vormt hij het onderzoeksteam van de stuurgroep. Dat gaat vooral over de menselijke factor en ergonomie in relatie tot veiligheid.

Meer aandacht voor de menselijke factor
Jouke: “Op het terrein van werken met de bediening van bruggen en sluizen op afstand bestaat minder kennis dan we nodig hebben in Nederland. Ongevallen en bijna-ongevallen benadrukken dat er beter ingespeeld moet worden op de interactie tussen mens, techniek en omgeving. Aan techniek is in het verleden al veel aandacht besteed. De menselijke factor was altijd van oudsher veel minder tastbaar. De Landelijke Richtlijn Bediening Beweegbare Bruggen brengt daar verandering in.”

Guido vult aan: “We moeten het samenspel van werkproces, techniek en mens zo ontwerpen dat de veiligheid zo groot mogelijk wordt. Uiteindelijk komt de ultieme veiligheid bij de mens vandaan en niet vanuit de techniek. Werkgroepen gaan daarom zo veel mogelijk aan de slag met richtlijnonderwerpen. Denk aan taakuitvoering, mens-machine-interface en bedienruimte. Die worden zo veel mogelijk samen met beheerders van beweegbare bruggen en sluizen uitgewerkt. Daar komen dan bijvoorbeeld aanbevelingen uit om camera’s optimaal te plaatsen en de beelden systematisch uit te kijken. Of handvatten om de werkplek ergonomisch in te richten.”

Webinar en symposium brugbediening
27 september kun je het symposium Brugbediening in de toekomst bijwonen. Het is een vervolg op het webinar Landelijke Richtlijn Bediening Beweegbare Bruggen van 28 mei, waar Jouke en Guido uitlegden wat de richtlijn betekent voor de dagelijkse brugbedieningspraktijk. Het symposium in september gaat naast de landelijke richtlijn ook in op innovaties op de bedienplek.

Aankloppen en aandurven
De toegevoegde waarde van het werk van de stuurgroep is dat een landelijke richtlijn eenzelfde werkwijze stimuleert. Dat past bij het gedachtegoed van Fonds Fysieke Leefomgeving.

Erik: “Als grote gemeente bedienen we 110 beweegbare bruggen. Er wordt altijd gekeken naar techniek. Nu is dat aangevuld met de competenties van de bedienaar. Die liggen vast en zijn vrij beschikbaar. Ik ben heel blij met dit eerste resultaat. En met een partij als Fonds Fysieke Leefomgeving, waar je kunt aankloppen en die het aandurft om een nieuw onderzoeksgebied te financieren. Namens de stuurgroep: een dikke pluim voor het fonds.”

‘Jouw opgave is ook die van de ander’

Of je je nu bezighoudt met het water, de weg of de vaarweg in Nederland: vaak heb je te maken met dezelfde opgave als collega-beheerders bij andere organisaties. We kunnen deze uitdagingen alleen oplossen door samen te werken en gebruik te maken van elkaars expertise. Platform WOW brengt beheerders van weg, vaarweg en water samen. Zodat collega-beheerders van gemeenten, provincies, Rijkswaterstaat, waterschappen, havenbedrijven, drinkwaterbedrijven en de Rijksoverheid elkaar inspireren. Samen met beheerders heeft Platform WOW in een eerder stadium een roadmap opgesteld om tot de landelijke richtlijn te komen. In 2023 is dit initiatief voortgezet onder leiding van het CROW. Daaruit is de stuurgroep voortgekomen.