De druk op de Nederlandse ondergrond neemt toe door de energietransitie, klimaatverandering, verstedelijking en vervanging van kabels en leidingen. Daarbij komt dat het onder het maaiveld al vol is en steeds voller wordt. Het maakt samenwerking moeilijker. Het besef bij netbeheerders en gemeenten dat je een klus niet in je eentje kunt klaren, groeit. 

Een vitale ondergrondse infrastructuur is essentieel voor de economie van Nederland. Onder het maaiveld wordt het steeds voller. Riolering, gas- en waterleidingen, glasvezel- en elektriciteitskabels wedijveren met elkaar. De beperkte beschikbare ruimte botst met het groeiende gebruik van ondergrondse infrastructuur. Met de juiste kennis samenwerken is de crux om de ondergrond op orde te krijgen.

Kleine kwartjes

“Alleen als overheden, netwerkbedrijven, woningcorporaties en waterbeheerders hun plannen integraal afstemmen, kunnen alle opgaven in de openbare ruimte gerealiseerd worden binnen de grenzen van schaars beschikbare ruimte, tijd, geld, capaciteit en beperkte overlast voor de omgeving”, zegt Eefje van Woerkom, adviseur ketensamenwerking en innovatie bij stichting Mijn Aansluiting en Kennisarena kabels en leidingen.

Eefje: “Het zijn kleine kwartjes die vallen. Ik zat eens bij een bijeenkomst waar iemand van de gemeente aan een kabelaar vroeg: ‘hoe breed denk je dat de sleuf gaat worden?’. Er ontstond wat wrevel bij de ander: ‘waarom wil je dat weten?’. ‘Nou,’ zei de gemeenteman, ‘als de sleuf breder dan gebruikelijk wordt, is dat geen punt want dan kunnen we meteen ons plan uitvoeren om de hele weg opnieuw te bestraten’.”

Integrale planafstemming is noodzaak

Eefje: “Het is niet de vraag óf je vroegtijdig gaat voorbereiden, maar wannéér je dat met elkaar gaat doen. De urgentie wordt gelukkig steeds vaker gevoeld: we moeten eerder elkaars belangen en plannen kennen en weten, willen we koppelkansen kunnen zien om het werk sneller en soepeler te laten verlopen. Zodat de straat één keer open hoeft en niet drie keer per jaar.”

Met de Samenwerkwijzer werkt het

Dat integrale planafstemming een goed idee is mag dan steeds duidelijker worden – toch zijn niet alle organisaties in samenwerken even ver. Want hoe begin je een samenwerkingsverband? Wie kan tips geven? Welke valkuilen en goede voorbeelden bestaan er? De antwoorden staan op desamenwerkwijzer.nl. Het is de one stop-shop voor integrale planafstemming. Op de site presenteren Mijn Aansluiting en het COB (Centrum Ondergronds Bouwen) vanuit de Kennisarena kabels en leidingen een handig stappenplan, een samenwerkscan en een bibliotheek vol praktische hulpmiddelen en formats.

Mede met hulp van Fonds Fysieke Leefomgeving kwam de Samenwerkwijzer er in 2022. Afgelopen jaar droeg het fonds bij aan de upgrade van de Samenwerkwijzer. Onlangs is de fris ogende en opvallend overzichtelijke website met de vernieuwde bibliotheek opgeleverd.

Naar de gebruiker luisteren

Eefje: “In het begin was de Samenwerkwijzer opgehangen aan de scan. Nu staat de bibliotheek met kennisdocumenten centraal. Samenwerkingsverbanden uit het hele land hebben hun ervaringen gedeeld en dit kwam er als rode draad uit. Alle ervaringen zijn in de vorm van formats, beschrijvingen en stappenplannen gebundeld in de bibliotheek. Sinds september is het aantal bezoekers op desamenwerkwijzer.nl met 56% gestegen. We zien een duidelijke toename van het aantal downloads in de bibliotheek, en van de telefoontjes die we krijgen.”

Gezamenlijk optrekken

Eefje: “De Samenwerkwijzer vind ik een no-brainer: het is zó vanzelfsprekend dat je van elkaars langetermijnplannen moet weten. Met een IT-systeem alleen ben je er niet. Het gaat erom dat mensen elkaar vertrouwen op hun plannen, ook al zijn ze van een andere organisatie. Dat de goede wil er is om die verandering door te zetten en dat je als collega’s tegen dezelfde dingen aanloopt. We weten hoe waardevol het is voor een goede samenwerking om elkaars belangen goed te kennen. Onderling vertrouwen is essentieel. De Samenwerkwijzer richt zich daarom ook op de proces- en zachte kant van integrale planafstemming.”

Eefje van Woerkom

Volg een training

Mijn Aansluiting organiseert trainingsdagen over integrale planafstemming van grote projecten in de buitenruimte. De training is interessant voor iedereen die daarmee net is gestart, of dat van plan is. Je maakt kennis met de Samenwerkwijzer en je wordt meegenomen in de nieuwste formats, tools en tips uit de praktijk. Met de training integrale planafstemming maak je een vliegende start om in samenwerkingsverband aan de slag te gaan. De training is kosteloos en vindt plaats bij Mijn Aansluiting in Vianen. Je kunt je aanmelden op de website.

Eefje: “De populairste constellatie in een training is drie mensen van een gemeente en een of twee per net- en waterbeheerder. En wat we vaak zien, is dat het belangrijker is om in de training aan te schuiven met mensen die de juiste energie hebben dan dat je per se bepaalde functies en rollen aan tafel wilt hebben.”

Samen klaren we de klus

Naast de ontwikkeling van de trainingen hebben mijn collega’s en ik het stappenplan helder geformuleerd en het doorlopen ervan zo eenvoudig mogelijk gemaakt. Ook dat hoort bij de professionalisering van de Samenwerkwijzer. Daarnaast zijn we de boer op gegaan, door bijvoorbeeld te vertellen en demo’en op congressen. Toen we begonnen met de Samenwerkwijzer staken we veel tijd in de promotie. Nu staan ze aan de poort te rammelen.”

Over het fonds

Eefje: “Voor het fonds is dit project nu af. Voor de Samenwerkwijzer is de volgende stap om te blijven verrijken, bijvoorbeeld met ervaringen en praktijkvoorbeelden. En we denken na over een aparte LinkedIn-groep voor de Samenwerkwijzer. Met de gedachte van de kracht van collectieve kennis geeft het fonds aan dat overheden kunnen meeprofiteren. Dat is precies wat wij beogen met de Samenwerkwijzer.  We zien dat gemeenten die het zelf proberen, precies in die valkuilen stappen waar wij al bruggen voor hebben geslagen.”

In de Kennisarena kabels en leidingen worden praktische oplossingen en handvatten ontwikkeld voor vraagstukken in de branche. De Kennisarena is een initiatief van het COB en stichting Mijn Aansluiting. Ook het Gemeentelijk Platform Kabels en Leidingen (GPKL) ondersteunt de projecten in de arena, zoals de Samenwerkwijzer.