‘Het is hoognodig om de boven- en ondergrond als één geheel te zien’

“Nederland is een fantastisch land. Maar er woedt een strijd om de ruimte. Vroeger ging dat over vierkante meters. Tegenwoordig steeds vaker over kubieke meters. Daar moeten we iets mee.” Aan het woord is Frans Bekhuis, die dertien jaar geleden bij CROW als afdelingshoofd begon en daar nu senior projectmanager Ruimte en Mobiliteit is. Frans werkt aan een verkenning om de diverse dimensies van boven- en ondergrond bij elkaar te brengen.

Omgaan met de schaarse ruimte in Nederland is van alle tijden. Het is een grote opgave om de leefomgeving en het mobiliteitssysteem toekomstbestendig te maken.

Frans: “Nieuw is de trend dat we keuzes moeten maken, dus in feite dat we onderkennen dat we tegen grenzen aanlopen. Eenvoudig gezegd: je kunt niet alles in de openbare ruimte proppen en tegelijkertijd duurzaam bezig zijn. Als je een gebied autoluw wil maken, van een waterberging wil voorzien, mét oog voor biodiversiteit, rekening houdend met economische groei én een kloppende energie-infrastructuur… dan zul je toch echt keuzes moeten maken.”

Duurzame gebiedsontwikkeling is essentieel voor een gezonde en leefbare omgeving, zowel voor de huidige als toekomstige generaties. Het stelt ons in staat om onze economische, sociale en ecologische doelstellingen te bereiken. En idealiter op een manier die in harmonie is met de natuurlijke omgeving, zonder de planeet te schaden.

Veel claims op de openbare ruimte
Frans: “De complexiteit van de bovengrondse en ondergrondse inrichting is zeer groot. Er zijn veel claims op de schaarse ruimte, zoals vanuit de woningbouwopgave, het klimaat, de energietransitie, mobiliteit, gezondheid en welzijn, inclusiviteit. Dat levert lokale overheden hoofdbrekens op.

Bij duurzame gebiedsontwikkeling komen allerlei wensen, eisen, belangen, voorwaarden en risico’s samen. Tegelijkertijd is het een onderwerp waarbij op allerlei fronten nog kennis ontbreekt. Voor betrokkenen is er nog weinig ‘houvast’, bijvoorbeeld in de vorm van vastomlijnde richtlijnen waaraan iedereen die aan de bouw van een nieuwe woonwijk werkt zich moet houden.

Frans: “Willen we gemeenten en regio’s in de toekomst bereikbaar, leefbaar en veilig houden, dan moeten we de investeringen in woningbouw en mobiliteit in samenhang aanpakken. Daar heb je dan wel de juiste kennis bij nodig.” 

Mét kennis van zaken
Daarom is met een bijdrage van Fonds Fysieke Leefomgeving een verkenning opgestart. De naam ‘verkenning 3D ruimtelijke inrichting openbare ruimte’ mag nog wat abstract zijn, de intenties zijn dat allerminst.

Frans: “Het is hoognodig om de boven- en ondergrond als één geheel te zien en daarvoor een driedimensionale aanpak vast te stellen. Mét kennis van zaken. Vooral de kleinere gemeenten zitten om kennis te springen. Ze willen nú weten hoe je rekening kunt houden met gebiedskenmerken, zowel op als onder het maaiveld. Die urgentie begrijp ik goed.”

De verkenning is er om te bepalen aan welke kennis de meeste behoefte is. Behalve de kennisagenda die dat oplevert, is ook kennisborging belangrijk.

Frans: “Denk bijvoorbeeld aan bouwen op de slappe bodems van veenweidegebieden. Als we praktijkervaringen documenteren, kunnen we die doorgeven aan andere gemeenten. Trainingen en opleidingen kunnen vervolgens helpen de kennis verder te verspreiden.”

Interviews en presentatie van bevindingen
Momenteel worden zo’n vijftien interviews en rondetafelgesprekken gehouden. De informatie die daar uitkomt, draagt bij aan de presentatie van de eerste bevindingen voor de Programmaraad van Fonds Fysieke Leefomgeving. Die staat gepland in september.

Frans: “Mijn werk is het om partijen met elkaar te verbinden. Behalve bij lokale overheden zit ik met vier ministeries aan tafel. Ik denk weleens: ‘dit thema is zó groots, het fonds kan dit nooit alleen als de kennisagenda er eenmaal is’. Maar als het zover is, worden nut en noodzaak concreter, en het wordt duidelijker hoe we strategie, beleid en uitvoering aan elkaar koppelen. Dat vraagt om veel collectieve kennis. Het fonds kan daarbij als financierende katalysator optreden.”

Deze kennisvragen wil de verkenning beantwoorden

• Hoe gaan we het mobiliteitssysteem toekomstbestendig maken in relatie tot duurzame gebiedsontwikkeling en de bouwopgave de komende jaren? Wat voor samenwerking is hiervoor nodig tussen ruimte en mobiliteit?
• Hoe kan integraal en multifunctioneel ruimtegebruik van openbare ruimte, ondergrond en gebouwen binnen een verdichte stedelijke omgeving, ruimte en waarde creëren en bijdragen aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige leefomgeving?

Meer weten?
Wil je Frans iets vragen of heb je vragen, suggesties en opmerkingen bij de verkenning? Laat het weten via de contactpagina.