‘We mogen van mij nog veel meer nadruk leggen op de toepassingsbevordering’

Pieter Litjens is bestuurder van Fonds Fysieke Leefomgeving en algemeen directeur van CROW. We spreken Pieter vlak voordat hij in de auto stapt. “Zo meteen rijd ik naar Groningen over een mooi nieuw stuk snelweg. Een verzameling assets kun je ook zeggen.”

Want asfalt, markering, verlichting, route-informatiepanelen, vangrail en bewegwijzering – het zijn allemaal componenten, waarvan beheerders stuk voor stuk moeten weten hoe lang ze er al zijn, welk onderhoud nodig is en wanneer ze aan vervanging toe zijn. Pieter: “In Nederland weten we vaak minder goed wat we aan assets hebben, en hoe we er met elkaar mee omgaan. Dat is onwenselijk, zeker in het licht van de vervangingsopgave. Veel assets in de Nederlandse openbare ruimte komen tegelijkertijd aan het eind van hun levensduur, en dan heb ik het niet alleen over snelwegen.”

Samenwerking is de sleutel
Beter, slimmer en duurzamer assetmanagement helpt overheden en de partijen om hen heen de openbare ruimte en infrastructuur professioneel te beheren. Maar daar moet je dan wel tijd, geld en capaciteit voor hebben. Pieter: “Organisaties krimpen en budgetten slinken momenteel. Daarbij komen andere uitdagende thema’s zoals klimaat, arbeidsmarkt en digitalisering. De sleutel is samenwerken met elkaar om kennis te verzamelen, borgen, delen en verbeteren. Zodat je bijvoorbeeld niet als kleine gemeente uit alle macht benodigde kennis hoeft te ontwikkelen. Dat is misschien al gedaan door een grotere gemeente of de provincie. Voor assetmanagement gebeurt de kennisuitwisseling en ontwikkeling bijvoorbeeld op het iAMPro-portaal.”

Pieter: “iAMPro is een mooi voorbeeld waar we de kracht van collectieve kennis aan het werk zien, het motto van Fonds Fysieke Leefomgeving. iAMPro is een kennisnetwerk. Uit initiatieven van deelnemers ontstaan ideeën en projecten. Het fonds financiert die. Ik zeg het er nog eens expliciet bij: zelf doet het fonds geen projecten. We leveren alleen een bijdrage aan kennisontwikkeling. Ik merk dat daar nog weleens verwarring over bestaat. Het fonds maakt of produceert zelf geen kennis. We dragen financieel bij aan tientallen projecten. Instituten zoals CROW en RIONED helpen we met geld dat zij inzetten om kennis te ontwikkelen.”

Toepassingsbevordering
Daar moet het volgens Pieter niet bij blijven. Eerder was hij, naast Tweede Kamerlid en burgemeester van Aalsmeer, wethouder bij de gemeente Amsterdam. In de Bijlmer kwam hij, werkend met beeldbestekken, in aanraking met een kennisproduct van CROW. “Beeldmeetlatten laten eigenaren van de openbare ruimte eenvoudig zien hoe het er voorstaat met de openbare ruimte. Via herkenbare foto’s van bijvoorbeeld onkruid, afvalbakken en stoeptegels wordt snel het onderhoudsniveau inzichtelijk. En als er werk aan de winkel is, kun je heel makkelijk aan alle betrokkenen laten zien wat er aan de hand is en wat er moet gebeuren. Praktische kennis direct toepassen is het motto van CROW en dat gaat zeker op voor beeldmeetlatten.”

Hij vervolgt: “Er wordt momenteel zeer enthousiast heel veel kennis ontwikkeld. Er ontstaan aan de lopende band initiatieven. Wat je vaak ziet, is dat een boekje met kennis gepubliceerd wordt of het krijgt een plek in een standaard. En dat is het dan. We mogen van mij nog veel meer nadruk leggen op de toepassingsbevordering. We willen met z’n allen dat kennis daadwerkelijk gebruikt wordt in plaats van dat het eindigt op een plank in de bibliotheek of in een hoekje van een website. Dat is doodzonde. Ik hecht veel waarde aan de uitspraak: ‘innovatie is implementatie van een uitvinding’.”

Hoe maken we duidelijk aan de financiers dat hun bijdrage aan kennis leidt tot producten of diensten die daadwerkelijk toegepast worden? Dat is de actuele vraag voor het fonds. Pieter: “We zullen meer gesprekken moeten voeren met gebruikers. En nog meer de link leggen met de financiers van kennisontwikkeling. Zij zijn vaak niet de gebruiker. Waar mogelijk zullen zij alvast meer moeten nadenken over de gebruiker. Wie gaat het gebruiken en past het in hun werkproces?”

CROW en het fonds
Pieter: “De rol van bestuurder van Fonds Fysieke Leefomgeving is in de loop van 2019 overgegaan op mij. De Raad van Toezicht vroeg of ik het wilde doen. Daar heb ik volmondig ‘ja’ op gezegd. Ik was toen al ongeveer een jaar directeur van CROW. Het heeft veel raakvlakken met het fonds. Doordat ik aan beide kanten zit, kan ik belangen goed onderscheiden. Beiden werken aan kennisontwikkeling en willen dat het in de praktijk wordt gebracht.”

Pieter: “Vroeger keken we alleen naar individuele projecten. Maar het fonds is geen machine die na elk gefinancierd project een vinkje ‘succesvol afgerond’ zet en dan doorgaat naar het volgende. Er is samenhang. Het gaat om meer. Welk verschil maakt het gebruik van een kennisproduct of dienst nu? Die impact moet meetbaar worden, en bekend zijn bij wie bijdraagt aan het fonds. Want als afdragende partij wil je volgens mij graag weten wat er met je geld gebeurt, ook al is de bijdrage vrijwillig. De overtuiging om daadwerkelijk bij te dragen, begint bij de zichtbaarheid van de impact.

Bredere blik
Begin november vorig jaar veranderde de naam van het fonds van FCK-CT in Fonds Fysieke Leefomgeving. Er kwam een nieuw logo, een nieuwe website en een nieuwsbrief. Pieter: “De nieuwe naam geeft een beter beeld van wat het fonds is. Het geeft ook aan dat de blik met nadruk breder is dan civiele techniek alleen. Het fonds beslaat alle beleidsterreinen die met de fysieke leefomgeving en mobiliteit te maken hebben. Je kunt ze niet los zien, dat maakt het complexer.”

Vandaar ook dat het koersdocument van Fonds Fysieke Leefomgeving wordt vertaald naar deelprogramma’s. Ze beslaan een concreet terrein, en kijken ook over de schutting heen. Iets minder dan de helft van de waterschappen, gemeenten en provincies – de doelgroep van het fonds – draagt al bij aan het fonds. Pieter: “Dat vind ik al een geweldige score. Natuurlijk is onze doelstelling: ‘meer’. Hoe meer kennis we kunnen financieren om in Nederland efficiënt en duurzaam te kunnen werken, hoe beter. We moeten daarbij creatief zijn en vooral mensen bereiken die ons nog niet kennen.”