Deelprogramma’s
Handboek Funderingen | Een flinke duit in het zakje voor een flinke update

In onze vorige nieuwsbrief kwam het al even langs: het Handboek Funderingen. Het lijvige naslagwerk is de standaard in de funderingsbranche, en geeft al bijna vijftig jaar in- en overzicht in ontwerp, berekening en bruikbare systemen. “Dat blijft zo”, zegt Wesley Yu, "maar we maken het handboek wel meer van deze tijd.”

Fonds Fysieke Leefomgeving stelt bijna een kwart van de cashbijdragen beschikbaar om de klus te klaren. Ook het ministerie van BZK, Rijkswaterstaat, ProRail en HbR doen een duit in het zakje. Daarnaast zijn er in kind-bijdragen, bijvoorbeeld de uren die betrokken organisaties vrijmaken om aan de nieuwe inhoud van het handboek te schrijven. Wesley is projecteider in de werkgroep die het Handboek Funderingen herziet.

“We staan op het punt om te gaan schrijven. In maart gaan we daarmee beginnen. In de werkgroep hebben we eerst grondig gewerkt aan een inhoudsopgave. Die ligt er nu. Het zijn dertien hoofdstukken. Ze worden geschreven door auteurs in de werkgroep, die geotechnisch ingenieur zijn bij Fugro, Sweco, ABT, Deltares en Arcadis, of funderingaannemer en NVAF-lid. Het is een grote klus. De nieuwe digitale opzet van het handboek maakt dat het heel anders geschreven wordt dan nu. Zo stappen we bijvoorbeeld af van de splitsing in deel A, B, C en D”, vertelt Wesley.

In 2024 geeft Fonds Fysieke Leefomgeving maandelijks een deelprogramma een podium. In februari is dat Duurzaam beheer civiele kunstwerken. Daaronder valt het project Handboek Funderingen, een veel en vaak geraadpleegd kennisdocument in de sector. Het fonds en andere financiers dragen in 2024 en 2025 bij aan de herziening.

De vraag is urgent
Wesley is nu zo’n tweeënhalf jaar kenniswerker bij CROW. Daarvoor werkte hij 22 jaar lang als geotechnisch adviseur bij verschillende ingenieursbureaus zoals Fugro, Sweco en ORTAGEO. Daar heeft hij zich gespecialiseerd in het vak geotechniek. En dat is meteen de reden waarom CROW-collega Bram Pieneman en hij de herziening van het Handboek Funderingen toebedeeld hebben gekregen. Met hun specialistische geotechnische kennis zijn zij de aangewezen experts.

Wesley: “Al in de SBR/CURNET-tijd is gewerkt aan een verkenning om het Handboek Funderingen bij te werken. Zes jaar geleden kwam het onder de hoede van CROW. Mede dank zij de bijdrage van Fonds Fysieke Leefomgeving is het in een stroomversnelling gekomen.”

De herziening van het handboek begon in 2022. Volgens planning is de nieuwe versie in 2025 gereed.

“De vraag in de markt is urgent”, zegt Wesley, omdat het handboek inmiddels verouderd is en de inhoud soms niet meer klopt met de huidige normen. Ook ontbreken nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid, risicomanagement en aardbevingsgevoelige funderingen. De leden van het Programma Adviesraad Waterbouw en Geotechniek (PAR W+G) zijn het al langer eens dat het handboek herzien moet worden. Dat is nu in gang gezet. Het handboek heeft een update nodig en flink ook!”

Duurzaam beheer en ontwerp
Duurzaamheid is het gesprek van de dag in de bouwwereld. Iedereen is bezig om het in te brengen in projecten. Geen wonder dat Wesley’s project bij het fonds valt onder het deelprogramma Duurzaam beheer civiele kunstwerken. Die naam is volgens Wesley mooi gekozen want voor tweeërlei uitleg vatbaar. “In het Engels heb je durability en sustainability. Het betekent allebei duurzaam, maar de eerste gaat over de levensduur en de tweede over het effect op het milieu.”

Hij vervolgt: “De betonketen heeft bijvoorbeeld de ambitie uitgesproken om in 2030 49% CO₂ ten opzichte van 1990 te reduceren en 100% van al het circulair gesloopte beton terug te brengen in nieuwe producten. Om die doelen te halen, moet je overgaan tot duurzaam ontwerp. Dat moeten we allemaal, daar kun je niet onderuit. Langzaam verplicht de overheid om het te doen. Dat is nodig. We merken nu al dat moeder aarde ons bestraft met heftige klimaatveranderingen door de opwarming van de aarde”

Publicatie nieuw handboek
Volgens planning is het herziene en online eenvoudig te raadplegen Handboek Funderingen in 2025 klaar. Naast nadruk op duurzaamheid, sluit de inhoud dan aan bij de actuele regelgeving. En is er meer ruimte voor duurzaamheid en circulariteit, modernisering van risicomanagement, en aardbevingen.

Wesley: “Het handboek blijft de bijbel voor wie wil funderen, zowel voor woningbouwers als voor wie in de civiele infrastructuur werkt. Het handboek beschrijft de theorie en methodiek om tot een verantwoord en betrouwbaar funderingsontwerp te komen, rekening houdend met duurzaamheid en risicogestuurde aanpak. We stappen af van de aanpak in delen omdat we een onderverdeling maken in online-kennismodules. En omdat een lijst met informatie over leveranciers die bijvoorbeeld een bepaald type paal maken, niet meer van deze tijd is. Die informatie staat nu in deel C maar haal je tegenwoordig gewoon van internet.”

In de werkgroep die de herziening verzorgt, zitten leden van zo’n twaalf verschillende organisaties, die samen input moeten leveren voor de herziening van het handboek. Opvallend is de grote vertegenwoordiging van geotechneuten en aannemers, zoals ABT, Arcadis, NVAF, ‘normenmaker’ NEN en onderzoeksbureau Deltares.

Mogelijk gemaakt door het fonds
“Ik ben tevreden als het handboek opnieuw opgepakt en veel gebruikt wordt als het af is”, geeft Wesley een vooruitblik. “Een up-to-date digitale versie helpt ons als kennishouder ook enorm om het actueel te houden. Veel efficiënter om te onderhouden en altijd actueel voor de gebruiker. Ik kan mij ook voorstellen dat we daarna minimaal jaarlijks met de werkgroep bijeenkomen om updates te bespreken.”

“Mede door Fonds Fysieke Leefomgeving kunnen wij de kennisontwikkeling waarmaken. Naast het Handboek Funderingen is er zo veel waarvoor het fonds zich inzet. Assetmanagement, openbare ruimte, digitalisering… zonder fonds kunnen we bij CROW veel minder doen. Bij sommige projecten is het fonds soms de enige financier. Altijd met maatschappelijke impact. Dat is de grote winst.”

In 1977 publiceerde Stichting Bouwresearch (SBR) een bundel van drie delen over Funderingen op palen. Het doel: komen tot methodische wijzen van ontwerpen van paalfunderingen. In 1995 werd dit werk opgevolgd door Funderingen, een uitgebreidere, losbladige publicatie (foto). In 2007 vond SBR de tijd rijp voor een nieuw concept: als digitale pdf. In 2009 onderging die een aantal aanpassingen. Sindsdien is het handboek ongewijzigd. Daar komt nu verandering in.